شرح | تعداد | قیمت (تومان) | ||
---|---|---|---|---|
ظاهراً تاریخچهٔ مدونی از روند بنیانگذاری و تأسیس دانشگاه تهران از طرف این نهاد انتشار نیافته و در اینباره نظرهای گوناگونی از سوی اشخاص مختلفی اظهار گردیده و گفته شدهاست که فکر تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۰۵ خورشیدی توسط دکتر سنک نمایندهٔ مجلس نخستین بار پدیدار شد. در نامهای به وزیر معارف دربارهٔ اقدام به تأسیس دانشگاه، محمد تدین پاسخ داد:
راجع به اونیورسیته که آن را میتوانیم دارالعلوم بگوییم کمال علاقه را دارم و مشغول تهیه لوازم مقدمات آن هستم. نظر من این است که در یک فضای وسیعی که شاید ۸۰ تا ۱۰۰ هزار ذرع مربع وسعت داشته باشد، بنایی ساخته شود که شعب علوم و فنون در آنجا تأسیس گردد.
وزیر دربار وقت، عبدالحسین تیمورتاش، از طرف رضا شاه، عیسی صدیق (صدیق اعلم) را مأمور کرد تا در سال ۱۳۱۰ خورشیدی به ایالات متحده آمریکا سفر کرده و پس از مطالعه در «تأسیسات علمی دنیای جدید»، طرحی برای تأسیس دانشگاه در کشور به دولت تقدیم نماید. طرح صدیق مورد قبول کفالت وزارت معارف وقت، علی اصغر حکمت، قرار گرفت و سرانجام با پیگیری ایشان، علیاصغر حکمت و مهندس محمد شبانی، سرانجام دانشگاه تهران در هشتم خرداد ماه ۱۳۱۳ به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
در بهمنماه سال ۱۳۱۲ شمسی، جلسه هیئت دولت وقت تشکیل و در آن در زمینه آبادی تهران و زیبایی و شکوه ابنیه، عمارات و کاخهای زیبای آن سخن به میان آمد. مرحوم فروغی که در آن روز ریاست وزراء را برعهده داشت از یک سو و دیگر وزیران از سوی دیگر زبان به تحسین و تمجید شهر گشودند و برخی از آنان برای جلب رضایت شاه در این مقال، عنان از کف بدادند اما در این میان مرحوم علی اصغر حکمت، کفیل وزارت معارف، بی آنکه پیشرفتهای پایتخت را نادیده انگارد با لحنی محتاطانه چنین گفت: «البته که در آبادی و عظمت پایتخت شکی نیست» ولی تنها نقص آشکار آن اینست که «انیورسته» ندارد و حیف است که در این شهر نوین از این حیث از دیگر بلاد بزرگ عالم، واپس ماند». این سخنان ارزشمند تأثیر خود را برجای نهاد و بی درنگ مقبول همگان افتاد. از این رو آنان با تخصیص بودجه اولیهای به میزان ۲۵۰٬۰۰۰ تومان به وزارت معارف اجازه دادند تا زمین مناسبی برای تأسیس دانشگاه بیابد و ساختمان آن را در اسرع وقت پدیدآورد. علی اصغر حکمت بی درنگ دست به کار شد و جستجو برای مکانیابی مناسب دانشگاه را با کمک و مشاوره آندره گدار، معمار چیرهدست فرانسوی که در آن روزگار به عنوان مهندس در خدمت وزارت معارف بود آغاز کرد. آنان پس از جستجوی بسیار در میان ابنیه، باغها و زمینهای فراوان آن روز اطراف تهران باغ جلالیه را برای احداث دانشگاه برگزیدند. در همین حال برخلاف امروز که یافتن زمین مناسب در شهر تهران برای ایجاد دانشگاهی عظیم تقریباً ناممکن است، در آن روزها زمینهای فراوانی وجود داشت که صاحبان آنها نه تنها درفروش آنها امساکی نداشتند بلکه برای واگذاری به چنین مؤسساتی که مسلماً سود کلانی هم به دنبال داشت، سر و دست میشکستند. از همین رو بود که گروهی از مالکین اراضی بهجت آباد با سوءاستفادههایی نظر وزیر مالیه وقت را جلب کرده بودند که زمینهای آنها را برای تأسیس دانشگاه خریداری نماید. در حالی که به نظر موسیو گدار عرصه آن زمینها تنگ و موقعیت آنها سیل گیر بود و برای تأسیس دانشگاه به هیچ روی مناسب نبود. با این همه مرحوم داور رجحان در جلسه هیئت دولت بهسختی بر خرید اراضی بهجت آباد پای فشرد و نظر بیشتر اعضاء را جلب کرده و سرانجام دولتیان، بهجت آباد را برگزیدند. در همین حال که علی اصغر حکمت دلشکسته و ناامید ناظر ماجرا بود، رضاشاه وارد شد و پس از اطلاع از موضوع با قلدری خاص خود اوضاع را برهم زد و گفت: «باغ جلالیه را برگزینید. بهجت آباد ابداً شایسته نیست عرصه آن کم و اراضی آن سیل گیر است. دولتیان در برابر این سخنان قاطع، زبان در کام کشیدند و احدی دم برنیاورد.
ضیاء موحد در مصاحبهای ادعای نقش محمود حسابی در تأسیس دانشگاه تهران را کذب محض میداند.
کذب محض است! تاریخ دانشگاه تهران کاملاً روشن است. دکتر حسابی اصلاً آن موقع کارهای نبوده که بخواهد دانشگاه تهران را تأسیس کند. تاریخ دانشگاه تهران که معلوم است. شما چرا این سؤال را از من میپرسید؟
این مؤسسه با ادغام کردن دارالفنون، مدرسه علوم سیاسی، مدرسه طب، مدرسه عالی فلاحت و صنایع روستایی، مدرسه فلاحت مظفر (اولین مدرسه کشاورزی در ایران)، مدرسه صنایع و هنر (تأسیس توسط کمال الملک)، مدرسه عالی معماری، مدرسه عالی حقوق، و چند مرکز آموزش عالی دیگر تهران دایر گشت. و در ۱۵ بهمن ماه همان سال بود که کلنگ تأسیس دانشگاه تهران توسط رضاشاه در زمینهای پردیس جلالیه تهران (در جنوب پارک لاله کنونی) به زمین زده شد و در جمعه ۲۴ اسفند رسماً دانشگاه تهران تأسیس گشت.
این دانشگاه بر اساس موسسات آموزش عالی فرانسه الگوبرداری شد و حتی طراحان ساختمانهای دانشگاه تهران مهندسین فرانسوی بودند، و دروس و برنامههای هنرکده (دانشکده هنرهای زیبای فعلی) دقیقاً بر اساس الگوی مؤسسه اکول د بوزار طراحی گردید.
پردیس و بناهای این دانشگاه توسط معماران اروپایی رولاند دوبرول، ماکسیم سیرو، مارکوف، آلکساندر موزر، آندره گدارد، محسن فروغی و محمد شبانی امامیه طراحی گردید.
در اواخر دهه ۱۹۴۰ میلادی ساختار درسی و پژوهشی دانشگاه تهران رفته رفته به سمت الگوبرداری از سیستم دانشگاههای آمریکایی شروع به حرکت نمود: بطور نمونه دانشکده کشاورزی این دانشگاه به کمک دانشگاه یوتا توسعه و گسترش یافت.
اما نمونههای دیگری نیز میتوان برشمرد: در سال ۱۹۵۴ مؤسسه علوم اداری دانشگاه (دانشکده مدیریت کنونی[۱۰]) به کمک دانشگاه کالیفرنیا جنوبی و به ریاست هری مارلو از این دانشگاه آغاز به ارائه مدارج دکترا نمود. در سال ۱۹۵۸ مؤسسه روزنامهنگاری دانشگاه تهران به کمک دانشگاه ویرجینیا و جیمز ولارد آغاز به کار نمود؛ و دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا بود که در سال ۱۹۶۵ رشته دکترای بیماریهای سلولی (cytopathology) را راهاندازی نمود.
دانشگاههای دیگر آمریکایی که مستقیماً ناظر فعالیتهای علمی و آکادمیک دانشگاه تهران بودند مانند :دانشگاه ایندیانا، دانشگاه ایلینوی در اوربانا شامپاین، دانشگاه کلرادو در بولدر، دانشگاه آلاباما، و دانشگاه ایالتی کلرادو است.
انقلاب ۱۳۵۷ایران
پس از دو سال تعطیلی اجباری در سالهای ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ به واسطه انقلاب فرهنگی ایران توسط جمهوری اسلامی و در سال ۱۳۶۴ دانشکدههای علوم پزشکی از دانشگاه تهران رسماً به دستور بخشنامهٔ جدید دولت جدا و مستقل گردیدند و دانشگاه علوم پزشکی تهران را تشکیل دادند. .
نقش سیاسی
جدا از مسایل انقلاب ۱۳۵۷ دانشگاه تهران محل پدید آمدن بزرگترین شورش دانشجویی ایران در سال پس از انقلاب در تیر ۱۳۷۸ و هم چنین در اعتراضات گسترده تودهای بعد از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ بود.
در بهمن ۱۳۸۶ فرهاد رهبر که دارای مدرک دکترای اقتصاد بوده و یکی از روسای سازمان مدیریت و برنامهریزی در دولت احمدینژاد بود، به ریاست دانشگاه منصوب گشت.
سامانه کتابخانه دانشگاه
در سال ۱۹۷۱ ساختمان جدید کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با طراحی عبدالعزیز فرمانفرمایان گشوده شد که امروزه حاوی ۷۰۰٬۰۰۰ جلد کتاب و ۱۸۰۰ نشریه از سراسر جهان میباشد. هر دانشکده به طور جداگانه و همچنین اکثر گروهها دارای کتابخانهٔ تخصصی میباشند.
سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران
دانشگاه تهران در حال حاضر، دارای ۱۳۹ نشریه تخصصی است که ۹۷ نشریه دارای رتبه علمی - پژوهشی از دبیرخانه کمیسیون نشریات علمی کشور میباشند. این نشریات به صورت فصلنامه یا دوفصلنامه منتشر میشوند. ویراستاری ادبی و صفحه آرایی مقالات و همچنین انتشار نشریات به صورت نسخههای الکترونیکی و چاپی در انتشارات دانشگاه تهران صورت میگیرد.
جایگاه دانشگاه در رتبهبندیهای معتبر بینالمللی
جداول زیر حاوی رتبهٔ دانشگاه تهران در معتبرترین رتبهبندیهای بینالمللی از سال ۲۰۰۷ میلادی هستند.
همچنین دانشگاه تهران (بدون احتساب دانشگاه علوم پزشکی) در سال ۲۰۰۹ در رتبهبندی SCImago (که بر اساس تعداد مقالات علمی موسسات تحقیقاتی دولتی و آموزش عالی کشورهای مختلف موجود در دیتابیس Scopus از انتشارات Elsevier بدست آمدهاست) در رتبه ۳۰۸ جهان قرار داشت (که در تمام خاورمیانه پس از چهار دانشگاه اسرائیلی در رتبه پنجم قرار داشت).
براساس جدیدترین رتبهبندی دانشگاههای دنیا در ژوئیه سال ۲۰۱۱ و بر اساس وب سنجی، دانشگاه تهران برترین دانشگاه ایران میباشد؛ دانشگاه تهران با رتبه جهانی ۷۰۸، در شاخص اندازه صفحات وب امتیاز ۵۰۲، در شاخص قابلیت مشاهده از سوی دیگران امتیاز ۹۶۱، در شاخص فایلهای قابل دسترسی امتیاز ۷۸۸ و در شاخص میزان ارجاعات امتیاز ۳۸۴ را به دست آوردهاست. این در حالی است که رتبه این دانشگاه در آخرین نسخهای که از رتبهبندی وبومتریک در ماه مرداد منتشر شد، ۹۳۸ اعلام شده بود.
براساس نظام رتبهبندی بینالمللی دانشگاهی شانگهای، در رتبهبندی دانشگاههای جهان در سال ۲۰۱۴، دانشگاه تهران رتبه۵۶۶رابین دانشگاههای برتر جهان کسب کرد. در سال ۲۰۱۵ نیز در نظام رتبهبندی شانگهای این دانشگاه در رتبه ۳۰۰–۲۰۱ و در رشتههای فنی و مهندسی نیز در رتبه ۷۵–۵۱ و در بین ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار گرفت.
این مقاله برای من مفید بود؟